ترکمن کهن‌ترین گونه شناخته‌شده از تیره اسبان خرگوش
(نام علمی: Hyracotherium) است.
که میان ۵۵ تا ۴۵ میلیون سال پیش در دوره ائوسن زندگی می‌کرد.
این جانور ۴ انگشت در هر پای جلویی داشت و ۳ انگشت در پاهای عقبی.
انگشت اضافه در پاهای جلو با پدیدار شدن میان‌اسب‌آبی
(نام علمی: Mesohippus) در ۳۷ تا ۳۲ میلیون سال پیش از میان رفت.
با گذر زمان، انگشت‌های کناری (بیرونی) اضافی کوچک و کوچک‌تر شدند تا آنکه ناپدید گشتند.
همه آنچه در اسب‌های کنونی باقی مانده‌است تعدادی استخوان وستیجیال کوچک در پا زیر زانو است.
پاهای آنها همچنین با ناپدید شدن انگشتان بلندتر شد تا آنکه اسبها تبدیل به سم‌دارانی شدند که می‌توانستند با سرعت زیاد بدوند.
پنج میلیون سال پیش نژاد جدید کنونی به وجود آمد.
اسب‌های نخستین از جانورانی برگ‌خوار
جنگل‌نشین به جانورانی علف‌خوار
ساکن مناطق نیمه‌خشک سراسر جهان از جمله استپهای اوراسیا
دشت‌های بزرگ آمریکای شمالی تبدیل شدند.
اسب هاتا هنگام ۱۵٬۰۰۰ سال پیش
انها امروز جانوری با گستردگی فراوان در Hamsmalgan بود.
استخوان‌های اسب از این دوره
یعنی پایان پلیستوسن
در اروپا
اوراسیا
برینژیا
آمریکای شمالی یافت شده‌اند.
این در حالی است که میان ۱۰٬۰۰۰ تا ۷٬۶۰۰ سال پیش،
اسب در آمریکای شمالی منقرض شد و در دیگر نقاط نیز کمیاب.
دلایل این انقراض هنوز به درستی شناخته نشده‌اند
ولی یک نگره به این اشاره می‌کند که انقراض در آمریکای شمالی مصادف با ورود انسان بود.
دیگر بررسی بر این باور است که تغییرات آب و هوایی باعث ایجاد توندراهایی فاقد گیاهان مفید برای این جانوران در نزدیک به ۱۲٬۵۰۰ سال پیش شد.
گله‌ای از اسب‌های شوالسکی در حال چریدن_ اسب وحشی
اسب وحشی راستین که توسط انسان اهلی شده باشد.
با این حال بیشتر اسب‌هایی که امروزه «وحشی» خوانده می‌شوند.
نیاکانشان به دلایل گوناگون از گله‌ای که درشان بوده‌اند جدا شده و اندک اندک به روش زندگی پیشین بازگشته‌اند.
تنها دو زیرگونه اسب وحشی راستین تارپان و شوالسکی توانستند به روزگار کنونی برسند و از آن میان نیز تنها دومی امروزه باقی مانده‌است.
اسب شوالسکی (با نام علمی Equus ferus przewalskii)
که پس از نیکولای شوالسکی کاشف روس نامگذاری شد زیرگونه‌ای کمیاب از اسب است.
این جانور با نام «اسب وحشی مغولستان» نیز شناخته می‌شود.
مردم مغولستان آن را با نام تاکی می‌شناسند و قرقیزها آن را کیرتاگ صدا می‌کنند.
این زیرگونه میان سال‌های ۱۹۶۹ تا ۱۹۹۲ در طبیعت منقرض شده بود.
با این حال دسته‌های کوچکی از آنها در باغ‌وحش‌های سراسر جهان نگهداری می‌شدند.
در ۱۹۹۲، در پی تلاش‌های چند باغ‌وحش برای بازگرداندن آن به حیات وحش
اسب‌های شوالسکی وحشی در مغولستان رها شدند و امروزه می‌توان آنها را در این کشور یافت.
تارپان یا اسب وحشی اروپایی (با نام علمی Equus ferus ferus)
در اروپا و بیشتر آسیا یافت می‌شد.
این جانور دوران تاریخی را پشت سر گذاشت ولی در ۱۹۰۹ منقرض شد.
در این سال واپسین اسب در اسارت در باغ وحشی در روسیه درگذشت، و بدین وسیله، تبار ژنتیکی از دست رفت.
تلاش‌هایی برای بازآفرینی منجر به تولید ا این موجوداتی با ویژگی‌های ظاهری بیرونی همانند با اسب‌های وحشی پیشین شده‌است.
اما به دلیل آنکه والدین این اسبها وحشی نبوده‌اند، نمی‌توان اسب‌های جدید را وحشی دانست.
اسب پرزووالسکی
از انواع اسب‌های وحشی در قرن نوزدهم فقط یک نوع به نام پرزوالسکی در قسمت‌های دور افتادهٔ مغولستان باقی مانده‌است.
امروزه حدود ۷۰۰راس از این نوع اسب در باغ وحش‌های‌های جهان وجود دارد.
طول عمر و مرحله‌های زندگی
طول عمر یک مدل اهلی امروزی به نژاد
روش نگهداری و شرایط محیطی بستگی دارد اما می‌توان امید داشت که یک اسب میان ۲۵ تا ۳۰ سال عمر کند.
البته گونه‌های خاص وجود دارد که تا ۴۰ سال و گاهی بیشتر هم عمر می‌کنند.
پیرترین اسبی که برای وجود آن سند در دسترس است بیلی پیر نام دارد .
که در سدهٔ ۱۹ میلادی زندگی می‌کرده و تا سن ۶۲ سالگی رسیده بود.
«شوگر پوف» نام یک این موجودات از نژاد که توانسته بود لقب پیرترین ان ها زنده را از آن خود کند.
نامش را میان رکوردهای جهانی گینس ثبت کند؛ این اسب در سن ۵۶ سالگی در ۲۰۰۷ از دنیا رفت.
هر سال در یک ژانویه در نیم کرهٔ شمالی و در یک اوت در نیم کرهٔ جنوبی به عدد سن اسب یک سال افزوده می‌شود .
ولی برای اسب‌هایی که در مسابقهٔ سواری استقامت شرکت می‌کنند این معیار برقرار نیست
برای این اسبها حداقل سن اسب مهم است و این سن از روی تاریخ دقیق تولد اسب سنجیده می‌شود.
اندام
اندازه نژادهای گوناگون انها بسیار با هم متفاوت است
انها بزرگ و بالغ و یک اسبچه کوچک جثه.
قد انها از جدوگاه آنها سنجیده می‌شود
جایی که گردن به پشت جانور می‌رسد.
این نقطه از آن رو به عنوان مرجع به کار می‌رود که نقطه‌ای پایدارازدیدگاه کالبدشناسی است.
بر خلاف سر یا گردن
ارتفاع جدوگاه با حرکت دادن بخش‌های مختلف بدن چون سر و گردن تغییر نمی‌کند.
نوع سوارکاری:
کم‌وزن قدی میان ۱۶۳–۱۴۲ سانتیمتر دارند و وزنشان به ۵۵۰–۳۸۰ کیلوگرم می‌رسد.
بزرگتر قدی بالاتر از ۱۵۷ سانتیمتر دارند و اغلب بیشتر از ۱۷۳ سانتیمتر می‌شوند.
آنها همچنین وزنی میان ۶۰۰–۵۰۰ کیلوگرم دارند.
نوع سنگین‌وزن اغلب کمینه ۱۶۳ سانتیمتر قد با بیشینه‌ای برابر با ۱۸۳ سانتیمتر
و وزنی میان ۱۰۰۰–۷۰۰ کیلوگرم دارند.
احتمالاً بزرگترین اسب ثبت‌شده در تاریخ:
نوع شایری به نام «سمپسون» بود که در ۱۸۴۸ به دنیا آمد.
او ۲۲۰ سانتیمتر طول و ۱۵۰۰ کیلوگرم وزن داشت.
امروزه مقام کوچک‌جثه‌ترین اسب جهان متعلق به تامبلینا است
نوع بالغ و مینیاتوری که مبتلا به کوتولگی است.
قد تامبلینا ۴۳ سانتیمتر و وزنش ۲۶ کیلوگرم است.
اسبچه
از نظر ریشه، اسب چه ونوع معمولی هر دو از خانوادهٔ اسبیان‌اند.
تفاوت اصلی میان آن دو در بلندی قد آنها است این تفاوت به ویژه هنگام شرکت در مسابقه مورد توجه قرار می‌گیرد.
اسب چه‌ها و نوع معمولی از نظر رُخ‌مان و خوی هم با هم متفاوتند.
استاندارد سنتی برای بلندی یک اسب یا اسبچه در هنگام بزرگسالی، ۱۴٫۲ وجب (۱۴۷ سانتیمتر) است.
اگر قد حیوان برابر با ۱۴٫۲ وجب یا بیشتر بود حیوان، اسب خوانده می‌شود اما اگر قدش کوتاه‌تر بود، اسبچه دانسته می‌شد.
البته استثناهای زیادی برای این پیمانهٔ سنجش وجود دارد.
در استرالیا اسب چه به آن‌هایی گفته می‌شود که قدی کوتاه‌تر از ۱۴ وجب (۱۴۲ سانتیمتر) دارند..
برای مسابقه در سرزمین‌های غربی ایالات متحده، این معیار ۱۴٫۱ وجب (۱۴۵ سانتیمتر) است.
فدراسیون ورزش‌های سوارکاری
بلندی اندام آنها را در سامانهٔ متری می‌سنجد و به آن‌هایی اسبچه می‌گوید که بدون نعل
قدی کوتاه‌تر از ۱۴۸ سانتیمتر در جلوگاه داشته باشند.
که اگر نعل آنها را در نظر بگیریم به ۱۴٫۲ وجب یا ۱۴۹ سانتیمتر می‌رسیم.
بلندی تنها معیار سنجش اسبچه از اسب نیست.
دفترهای ثبت نژاد آنها گاهی قدشان از معیار ۱۴٫۲ وجب بیشتر یا کمتر است آنها می‌گوید نه به قد
بلکه به پدر و مادر حیوان باید نگاه کرد و از روی آن نژادش را ثبت کرد..
چون اسب چه‌هایی دیده شده که ویژگی‌های مشترکی با هم نژادهای معمولیشان دارند
گاهی بلندی آنها بیش از ۱۴٫۲ وجب است اما همچنان اسبچه دانسته می‌شوند.
اسبچه‌ها معمولاً، یال، دُم و در مجموع پوشش ضخیم‌تری دارند.
همچنین به نسبت پاهایی کوتاه‌تر، قوس شکم پهن‌تر، استخوان‌های سنگین تر، گردن کلفت‌تر و کله‌ای کوتاه با پیشانی پهن دارند.
این جانور از اسب آرام‌تر است و در عین حال از هوش خوبی برخوردار است که گاهی از آن برای همکاری با انسان بهره می‌برد.
اندام کوچک تنها نشانهٔ این حیوان نیست برای نمونه اسبچه شتلند که به‌طور متوسط ۱۰ وجب یا ۱۰۲ سانتیمتر است هم یک اسبچه دانسته می‌شود.
در مقابل گونه‌هایی از اسب مانند فالابلا و اسب‌های مینیاتوری یا کوچک‌اندام که بلندی آنها به بیش از ۷۶ سانتیمتر نمی‌رسد .
در دفترهای ثبت نژاد به عنوان «اسب بسیار کوچک» رده‌بندی شده‌اند و نه اسبچه.
بدون دیدگاه